تعريف متغير
به طور کلي، متغيرها آن شرايط يا خصوصياتي هستند که پژوهشگر آنها را دستکاري، کنترل يا مشاهده مي کند. به سخن ديگر، متغير
عبارت از ويژگي، صفت يا عاملي است که بين افراد جامعه مشترک بوده و مي تواند مقادير کمی و ارزشهای متفاوتي داشته باشد.
انواع متغير
متغير مستقل يا تأثيرگذار
اين متغير در تغييرات خود مستقل مي باشد و به عامل ديگري در پژوهش وابسته نيست.
در واقع متغيرهای مستقل آن دسته از شرايط يا خصوصياتی است که پژوهشگر، در کاوش تحقيقي خود آنها را دستکاری
و کنترل مي کندتا رابطة علّي آنها را با متغير ديگری در موقعيتی ويژه مشاهده و بررسی نمايد.
متغير وابسته يا تأثيرپذير
شرايط يا ويژگيهايي است که چون پژوهشگر، متغير مستقل را در فعاليتهاي حوزة تحقيق، وارد يا خارج مي کند
و يا آن را تغيير مي دهد، ظاهر يا محو شود و يا تغيير کند. به عبارت ديگر،
متغير وابسته نتيجة اعمال و تغييرات متغير مستقل استو نمي تواند به خودي خود وجود داشته باشد.
در تحقيقات، محقق به اندازه گيري و مشاهدة اين تغييرات وابسته مبادرت مي کند و گاهي آن را «معيار يا شاخص سنجش» نيز مي نامند.
متغيرهاي نامربوط يا ناخواسته
متغيرهاي ناخواسته و يا مزاحم به آن دست از متغيرهايي اطلاق مي شود که غير از متغيرهاي مستقل و وابسته بوده
و يا مورد نظر پژوهشگر نمي باشند و يا محقق از کنترل آنها عاجز است ولي بر نتيجة پژوهش تأثير دارند.
لذا، براي اينکه محقق بتواند فرض پژوهش خود را به طور معتبری آزمون کند
و يا پاسخ های قابل اطمينان برای سئوالات پژوهش فراهم نمايد،
لازم است اين متغيرها را تا حد امکان کنترل کند و يا حداقل به شناسايی آنها مبادرت نمايد.
نوشته شده توسط استاد سركار خانم محرمي